Άγχος: Καλύτερος Φίλος ή Χειρότερος εχθρός;

Πριν από ένα σημαντικό γεγονός έχετε αισθανθεί πεταλούδες στο στομάχι; Είστε φοιτητής και ανησυχείτε για το πώς δεν θα προλάβετε μια προθεσμία για την εργασία σας; Ανησυχείτε για μια ιατρική ή οδοντιατρική επίσκεψη; Αν ναι, τότε είστε σαν τους περισσότερους ανθρώπους, για τους οποίους κάποια ανησυχία για σημαντικά γεγονότα στην ζωή τους (όπως ερχομός παιδιού, εξετάσεις ή αγορά σπιτιού) και / ή πρακτικά ζητήματα (όπως η οικονομική κατάσταση ή υγεία) είναι φυσιολογική στην ζωή τους. Όπως δεν είναι ασυνήθιστο να έχετε φόβους για ορισμένα πράγματα (όπως αράχνες, ενέσεις ή υψοφοβία), έτσι δεν είναι ασυνήθιστο να έχετε πράγματα που σας κάνουν να αισθανθείτε κάποιο φόβο ή ανησυχία. Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι είναι έντρομοι και αισθάνονται νευρικοί όταν βλέπουν ένα φίδι ή μία κατσαρίδα. Οι αντιδράσεις των ανθρώπων μπορεί να διαφέρουν σε οτιδήποτε τους κάνει να αισθάνονται ανήσυχοι, αλλά σχεδόν όλοι αντιμετωπίζουν άγχος κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Το άγχος είναι μία κατάσταση η οποία δημιουργείται από τον οργανισμό του ατόμου εν όψει κάποιου εκτιμώμενου κινδύνου. Είναι μία κατάσταση συναγερμού προκειμένου ο οργανισμός μας να βρεθεί σε εγρήγορση και σε ετοιμότητα για να παλέψει ενάντια στον κίνδυνο είτε να διαφύγει. Αυτή η λειτουργία, η ονομαζόμενη «Πάλεψε ή Φύγε» είναι το φυσικό αμυντικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος το οποίο ενεργοποιείτε αυτόματα όταν υπάρχει μια πραγματική ή αντιληπτή απειλή. Πριν από χιλιάδες χρόνια, οι πρόγονοί μας πιθανών να είχαν κυνηγηθεί από οδοντωτές τίγρεις ή άλλες φυλές. Τα σώματά μας έχουν αναπτυχθεί έτσι ώστε στην θέα του κινδύνου να πολεμήσουν ή να ξεφύγουν όσο πιο γρήγορα μπορούν. Σήμερα δεν έχουμε άγρια ​​ζώα που θα μας κυνηγήσουν για να ενεργοποιηθεί η λειτουργία αυτή. Η σημερινή λειτουργία «Πάλεψε ή Φύγε» ενεργοποιείται από αγχωτικά γεγονότα ή στην θέα του κινδύνου. Εάν έχετε μια πολύ αγχωτική ζωή, το συμπαθητικό νευρικό σας σύστημα μπορεί να σας στείλει ψευδείς συναγερμούς ενεργοποιώντας την αντίδραση «Πάλεψε ή Φύγε» ακόμα και όταν δεν υπάρχει πραγματική απειλή για σας.

Ωστόσο, αυτά τα "φυσιολογικά συναισθήματα και εμπειρίες" είναι τελείως διαφορετικά από το να υποφέρει κάποιος από μια διαταραχή που σχετίζεται με το άγχος. Σε μια ανησυχία που σχετίζεται με διαταραχή, ο φόβος ή η ανησυχία δεν φεύγει μετά την απομάκρυνση της κατάστασης που δημιούργησε το άγχος και μπορεί να επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου. Μπορεί να επηρεάσει τη ζωή κάποιου στο βαθμό που μπορεί να παρεμβαίνει σε καθημερινές δραστηριότητες όπως το σχολείο, την εργασία και / ή σχέσεις. Για παράδειγμα, κάποιος φίλος σας δεν εγκαταλείπει το σπίτι του εδώ και αρκετό χρονικό διάστημα επειδή φοβάται να είναι σε πλήθος ή θυμάται ένα τραυματικό γεγονός που έγινε στο παρελθόν εκτός σπιτιού.

Μια χρήσιμη βοήθεια για τη διάκριση του φυσιολογικού άγχους από μια αγχώδης διαταραχή είναι να προσδιοριστεί η αιτία του άγχους και στη συνέχεια να αξιολογηθεί εάν τα συμπτώματα άγχους είναι το αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής. Οι ανησυχίες, οι φόβοι και οι ενοχλητικές σκέψεις που είναι ακραίες, μη ρεαλιστικές ή υπερβολικές και παρεμβαίνουν στην κανονική ζωή και λειτουργία του ατόμου θα μπορούσαν να είναι τα συμπτώματα μιας αγχώδης διαταραχής. Για παράδειγμα, εάν ανησυχείτε για το ότι αρρωστήσετε και λαμβάνετε μέτρα για να αποφύγετε τα μικρόβια, όπως η χρήση απολυμαντικού χεριών και αποφεύγετε να έχετε επαφή με τα χερούλια των πορτών, δεν αποτελεί αναγκαστικά μια διαταραχή άγχους. Ωστόσο, εάν αυτή σας η ανησυχία για την ασθένεια, σας δυσκολεύει από το να φύγετε από το σπίτι ή να πάτε στην δουλεία σας, τότε είναι πιθανό να έχετε αγχώδη διαταραχή.

Υπάρχουν πολλές διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος και χωρίζονται σε τρεις κύριες κατηγορίες:

1. Αγχώδης Διαταραχές

2. Ιδεο-Ψυχαναγκαστικές και συνδεόμενες Διαταραχές

3. Διαταραχές που σχετίζονται με το τραύμα και το στρές

Οι Αγχώδεις Διαταραχές έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό του υπερβολικού φόβου (της συναισθηματικής αντίδρασης σε υποθετική ή πραγματική απειλή) ή/και του άγχους (ανησυχούν για μια μελλοντική απειλή) και μπορεί να έχουν συμπεριφορικές και συναισθηματικές αντιδράσεις. Οι Ιδεο-Ψυχαναγκαστικές και συνδεόμενες Διαταραχές χαρακτηρίζονται από ιδέες, ενοχλητικές σκέψεις (π.χ., το άτομο ανησυχεί να μείνει καθαρό ή για το βάρος του σώματος τους) που προκαλούν σχετικές, καταναγκαστικές συμπεριφορές (π.χ. επαναλαμβανόμενο πλύσιμο των χεριών ή υπερβολική άσκηση). Αυτές οι συμπεριφορές γίνονται για να ανακουφίσουν το άγχος που σχετίζεται από τις σκέψεις. Οι Διαταραχές που σχετίζονται με το τραύμα και το στρές συνδέονται με την εμπειρία ενός τραύματος (π.χ. απροσδόκητος θάνατος ενός αγαπημένου, αυτοκινητιστικό δυστύχημα ή βίαιο περιστατικό) ή άγχος (π.χ. διαζύγιο, μετακόμιση σε άλλη χώρα).

Εάν παλεύετε με τα συμπτώματα μιας αγχώδης διαταραχής, δεν είναι ασυνήθιστο να αισθάνεστε μόνος σας και να νιώθεται μην σας καταλαμβαίνουν οι άλλοι. Ο φόβος και το άγχος τα οποία βιώνονται από τα άτομα με μια αγχώδη διαταραχή, μπορεί να μην κατανοηθούν από άτομα που δεν έχουν περάσει από τέτοια εμπειρία. Μπορεί να μην καταλάβουν, για παράδειγμα, γιατί ένα άτομο να μην μπορεί να είναι σε ένα πλήθος ανθρώπων ή να πρέπει να πλύνουν τα χέρια τους μετά από μία συνάντηση με ένα νέο άτομο ή να μην μπορούν να οδηγούν από το δρόμο όπου είχαν ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Οι υπόλοιποι άνθρωποι μπορούν να σχολιάσουν ότι "δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείτε για αυτό" ή ότι "πρέπει απλά να μην του δίνεται σημασία".

Δεν καταλαβαίνουν όλοι οτι κάποιος με αγχώδη διαταραχή δεν μπορεί "απλά να μην ανησυχεί". Αυτό κάνει τον αγώνα με μια αγχώδη διαταραχή ακόμη πιο δύσκολο και μπορεί να εμποδίσει κάποιον να ζητήσει βοήθεια. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να μιλήσετε σχετικά με αυτές τις ανησυχίες με κάποιον και, κατά προτίμηση, να βρείτε έναν ψυχολόγο μόλις βιώσετε αυτά τα συμπτώματα. Το άγχος πρέπει να θεωρείται σοβαρό ως μια φυσική ασθένεια. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι στην κοινωνία δεν εκτιμούν τη σοβαρότητα αυτής της διαταραχής. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να θεωρούν το άγχος ένα σφάλμα ή μια αδυναμία. Ωστόσο, μπορεί να βοηθήσει εάν οι άνθρωποι συνειδητοποιήσουν ότι πολλές έρευνες έχουν αποδείξει βιολογικές εξηγήσεις για (μερικά) συμπτώματα που παρατηρούνται στις αγχώδεις διαταραχές. Οι εξετάσεις του ανθρώπινου εγκεφάλου έχουν αποδείξει εγκεφαλικές ανωμαλίες σε ορισμένες αγχώδεις διαταραχές και επίσης η λειτουργία του εγκεφάλου στα άτομα με αγχώδεις διαταραχές έχει αλλάξει. Επιπλέον, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι οι διαταραχές άγχους μπορεί να συνδέονται με χημικές ανισορροπίες στον εγκέφαλο.

Συμπεριφέροντας με υπερβολικά ανησυχητικό τρόπο δημιουργεί τη φυσιολογική, ψυχολογική και συναισθηματική κατάσταση του άγχους. Το άγχος ενεργοποιεί την λειτουργία «Πάλεψε ή Φύγε» η οποία φέρνει το ανθρώπινο σώμα σε ένταση. Ένας οργανισμός που γίνεται υπερβολικά έντονος μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα έντασης. Έτσι, τα συμπτώματα άγχους είναι στην πραγματικότητα συμπτώματα έντασης. Αυτά ονομάζονται συμπτώματα άγχους επειδή η συμπεριφορά τους είναι αναπόφευκτα η κύρια πηγή της έντασης που τονίζει υπερβολικά το σώμα, το οποίο στη συνέχεια προκαλεί στο σώμα την εμφάνιση συμπτωμάτων. Επειδή κάθε σώμα είναι μοναδικό, ο τύπος, ο αριθμός, η ένταση, η διάρκεια και η συχνότητα των συμπτωμάτων άγχους ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να έχει μόνο ένα ήπιο ή μερικά συμπτώματα άγχους, ενώ ένα άλλο άτομο μπορεί να έχει όλα τα συμπτώματα άγχους και να έχει μεγάλη σοβαρότητα. Όλοι οι συνδυασμοί και οι παραλλαγές είναι κοινές.

Μερικά από τα συμπτώματα Αγχωδών Διαταραχών είναι:

-Μούδιασμα και μυρμήγκιασμα

-Ζάλη

-Πόνος στο στήθος

-Πονοκέφαλοι

-Σφιγμένοι μύες

-Ταχυπαλμία

-Στομαχικές διαταραχές

-Ναυτία

-Δυσκολία στην αναπνοή

-Αίσθημα παλμών της καρδιάς

-Αδυναμία στα πόδια

-Αισθάνομαι σαν να τρελαίνοντας

-Αδυναμία ξεκούρασης

-Προβλήματα ύπνου

H επίσκεψη σε έναν ψυχολόγο μπορεί να βοηθήσει το άτομο και μέσα από μία εξειδικευμένη αντιμετώπιση της αγχώδους διαταραχής τα συμπτώματα σταδιακά να υποχωρήσουν και έτσι ώστε το άτομο να γίνει περισσότερο λειτουργικό στην καθημερινότητά του. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών είναι αποδοτική σε ένα μεγάλο ποσοστό. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ θετικά αποτελέσματα έχει και ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.

Όσον αφορά την θεραπεία, το μοντέλο της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Θεραπείας είναι εξαιρετικά αποδοτικό θέτοντας ως πρώτο και σημαντικό βήμα την ανίχνευση των αρχικών ερεθισμάτων που πυροδοτούν το άγχος και την εκπαίδευση των ατόμων στην αυτοπαρατήρηση τους μέσω καταγραφής των σκέψεων τους και προκλήσεων τους. Στη συνέχεια τα άτομα στην θεραπεία μαθαίνουν να ανακαλύπτουν τη σχέση ανάμεσα στις σκέψεις, τις συμπεριφορές τους και το άγχος τους. Κύριος στόχος της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Θεραπείας είναι να βοηθήσει τα άτομα στην θεραπεία να δημιουργήσουν περισσότερο ισορροπημένες προοπτικές και να δίνουν νέες ερμηνείες σε όλες τις νέες καταστάσεις που συναντούν με αντικειμενικότητα, αναδομώντας τη δική τους θεώρηση του κόσμου. Τέλος, τα αποτελέσματα της θεραπείας τείνουν να είναι ακόμη καλύτερα όταν συνδυάζονται και με διάφορες τεχνικές χαλάρωσης, όπως η διαφραγματική αναπνοή, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση, οι ευχάριστες νοερές εικόνες κ.α.

Κώστας Δημητρίου